ÇOCUKLAR İÇİN FELSEFE (P4C) NEDİR, NASIL UYGULANIR?

Çocuklar için Felsefe’nin pedagojik temeli, düşünsel becerilerin çocukluk döneminde kazanılması gerektiğini savunan Matthew Lipman tarafından 1960’larda Amerika’da atıldı.

P4C uygulamalarının 4 C ‘si; Critical (Eleştirel), Creative (Yaratıcı), Collaborative (İşbirliğine Dayalı), Caring (Özen Gösteren ) kavramlarından oluşmaktadır.

  • P4C’nin amacı çocukların eleştirel ve yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmektir. Çocuklukta varolan merak ve soruşturma yetisinin kaybolmadan canlı tutulmasıdır. Sokratik diyalog yöntemine dayanan P4C, ezberci eğitim sistemine karşı bir reform olarak geliştirilmiştir.
  • 1974 yılında Montclair State Üniversitesi’nde Institute for the Advancement of Philosophy for Children adlı enstitüyü kurar.
  • Dünya’da 50 yıldır var olan P4C pedagojisi Türkiye’de hızla yayılmaktadır. Okul öncesinden ortaöğretime kadar uzanan uluslararası bir ders programı haline gelmiştir. İngiltere’de yaklaşık 3000 okulda ders olarak uygulanmaktadır.

Çocuklar için P4C (Philosophy for Children) eğitim dünyasında son zamanlarda çok sık adı duyulan ve günden güne yayılan bir yöntem olmaya başlamıştır.

İdeal sayı olan 5-15 kişilik gruplar içerisinde yapılandırılmış ama özgürce düşünsel sorgulama yapabildikleri bir ortamı tecrübe eder çocuklar bu yöntemde.. Tartışmaların amacı sorgulanan düşünceyi bir sonuca vardırmak ya da bir ders çıkarmak değildir. Bu yalnızca olaylar üzerine düşünme etkinliğidir.  Matthew Lipman’ın deyimiyle başladığınızdan daha çok soru ile bitirme deneyimidir..

Bir P4C oturumu bir kolaylaştırıcı ve etrafında toplanan soruşturan topluluk üyelerinden oluşur. Soruşturan topluluk bir kolaylaştırıcı etrafında toplanır. Kolaylaştırıcı, soruşturan topluluğu geliştiren ve daima  yorumsuz ve cevapsız kalandır. Aktif bir dinleyici olarak kalır ve soruşturan topluluk konuda çok dağıldığında sorularıyla odağı toparlar.

Kolaylaştırıcının görevi felsefi arka planı kuvvetli olan tartışma konusu oluşturmak ve buna uygun sorular sorarak tartışmayı kurallarına uygun şekilde yürütmektir.

Dünyada çok yaygın olan bu hareket, ülkemizde de yenilikçi eğitim sistemlerine açık ana okulları tarafından hızla uygulanmaya başlamıştır. Çok güçlü bir soru sorma zekası potansiyeline sahip bu yaş grubu çocukların, potansiyellerini ortaya çıkarmaları açısından P4C uygulamaları son derece önemlidir. Düşünen bir varlık olarak tanımladığımız insanın bu en temel özelliğinin küçük yaşta farkındalıkla geliştirilmesi büyük önem taşımaktadır.

P4C bir insanın tüm yaşamı ve eğitim hayatı boyunca ihtiyaç duyacağı, eleştirel ve yaratıcı düşünme yetisini geliştirir. Çocuklar onlarla paylaşılan bir hikaye, film ya da resim üzerinde birlikte sohbet ederek sorularına cevaplar bulmaya ya da yeni sorular sormaya, fikirlerini özgürce paylaşmaya, arkadaşlarını dinlemeye, onların düşüncelerine itiraz ederken özenli olmaya ya da aynı düşünceye katılarak o düşünceyi işbirliği içinde geliştirmeyi öğrenir.

P4C ’nin amacı hiçbir zaman çocuklara filozofları, isimleri, felsefe tarihini öğretmek olmamıştır. Amaç çocuklara düşünmeyi öğretmek, soru sormayı, sorgulamayı öğretmektir. P4C eğitim yaklaşımını geliştiren Matthew Lipman, çocukların doğasından gelen merak ve keşfetme arzusunun felsefe ile birleştirildiğinde, çocukları gelecekte daha esnek ve etkin düşünen yetişkinler haline getireceğine inanmaktadır.

P4C etkinliklerinin çocuklar için en önemli kazançlarından biri onların farklı ve doğru düşünme yollarını öğrenmeleri için yardımcı olmasıdır. Düşünmenin gelişimi dilin gelişimi ile doğru orantılıdır. Bu yüzden soruşturmaları deneyimlerken, duyusal, imgesel ve kavramsal düşünme şekilleri gelişirken, bunları ifade etme çabasıyla da dili kullanma becerileri de gelişmektedir. Bir fikre bakmakla başlayan, kafa karışıklığı ile devam eden, fikir çeşitliliğine kadar ilerleyen dalgalı bir süreçte soruşturma ilerler.

Süre tamamlandığında soruşturma sonunda bir değerlendirme alınır. Bu değerlendirmede genel bir özet yapılarak akış verilmeye çalışılır. Soruşturma sırasında tartışılan ve kolaylaştırıcının tahtaya yazmış olduğu kavramların genel bir özeti verilir. ‘Başlangıç sorumuz şuydu, şu sorular çıktı ve bu kavramlar üzerinde duruldu, grupça bu alanlar üzerinde tartışarak geliştik..’ gibi bir toparlama yapılarak soruşturmanın teşekkür ile bitirilmesi tercih edilir. Bu değerlendirme kısmını da kolaylaştırıcı yapar.